Wednesday, April 10, 2013

«የአዲሱ ፓትርያርክ ዝምታ «የመጀመሪያው መጨረሻ» ወይስ የመጨረሻው መጀመሪያ?»



ዶ/ር ስቴፈን  ኮቬይ የተባለ ምሁር  «ስምንቱ ልምዶች» በተባለ መጽሐፉ ውስጥ እንዲህ እያለ ይጽፋል።  አእምሮው ውስጥ አስቀድሞ ያልተሰራ የቤት ሥራ ደብተርህ ላይ የራይት/ /እርማት አታገኝም። ልጅ በልጅነቱ ስታድግ ምን ትሆናለህ? ብለው ቢጠይቁት የሚናገረው  የመጀመሪያውን መጨረሻ  ርቆ  በመመልከት ነው።  የመጀመሪያውን መጨረሻ ለማሳመር አስቀድሞ  የመጨረሻውን መጀመሪያ  አእምሮው ውስጥ ዛሬ ሂሳቡን ሰርቶ መጨረስ አለበት።  አለበለዚያ ገና በልጅነቱ አርጅቷል ማለት ይሆናል። አእምሮ/ mental/ ሂሳቡን ማስላት ያለበት አሁን ነው።  ከዚያም ገሃዳዊው ዓለም/ Physical world / ከአእምሮው ጋር የሚቀናጅበት ሥፍራ ነው። አእምሮው ያልሰራውን ነገር ገሃዳዊው ዓለም ሰርቶ አይሰጥህም። በእርግጥ ዶ/ር ስቴፈን ትክክል ብሏል። መጽሐፍ ቅዱስም ይህች ዓለም ጥረን ግረን እንድንበላባት ነው የተሰጠችን እንጂ የምቾት ወንበር እንድናሞቅባት እንዳይደለ አስረግጦ ነግሮናል። እንዲያውም እሾህና አሜከላ የሞላባት እንጂ የተመቻቸች አይደለችም ይለናል።
አንድ ሰው ለራሱ ኑሮ አስቦ ለዚያ ስኬት መድረስ መጣር እንዳለበት ከተማመንን አንድ ሰው ከራሱ ኑሮ ባለፈ የብዙዎችን ኃላፊነት ተሸክሞ በሥሩ ያሉ ሚሊዮኖችን በማንቀሳቀስ ስኬትን ለማግኘት ምን ያህል የርእይና የዓላማ ሰው መሆን እንዳለበት ከጥያቄ የሚገባ አይደለም።
ከዚህ አንጻር ብዙዎች የታገሉለትና በስኬት ያጠናቀቁለት  የብጹዕ ወቅዱስ አቡነ ማትያስ የፓትርያርክነት ሥራ ሂደት እንዴት ይታያል? ብለን ልንጠይቅ ወደድን። በእርግጥ ቅዱስነታቸው ከተሾሙ ገና ቅርብ ጊዜ ነውና ብዙም ሊባል አይችል ይሆናል። ይሁን እንጂ  ዶ/ር ስቴፈን እንዳለው  የመጀመሪያውን መጨረሻ አይተን ለመገምገም  ብዙም አንቸገርም።  በትንሹ ያልተሰራ የቤት ሥራ ሲከማች እሰራለሁ ወይም ይቆይልኝ የሚል ተማሪ ቢኖር እሱ ትምህርቱን ያቆመው በአእምሮው ውስጥ ከመነሻው እንጂ ትምህርቱ ቤቱ በሚዘጋበት የዓመቱ መጨረሻ ላይ አይደለም። ከዚህም ተነስተን «የአዲሱ ፓትርያርክ ዝምታ «የመጀመሪያው መጨረሻ ወይስ የመጨረሻው መጀመሪያ» ብለን በርዕሳችን ጠይቀናል።
ይህንን ጥያቄ እንድናነሳ ያስገደደን ልክ በተሾሙበት ሰሞን የትምህርትና የአስተዳደር ጉዳይ ጥያቄዎችን ያነሱ የቅድስት ሥላሴ ኮሌጅ ተማሪዎች ጩኸት እስካሁን አጥጋቢ ምላሽ ሳያገኝ ችግሩም በዐመጽ ወይም በሰላም ጾሙን ሊፈታ እነሆ እየተንከባለለ እኩለ ጾሙን አልፏል። ከዚህ ቀደም በዚህ ጉዳይ ላይ እንደጻፍነው የቅድስት ሥላሴ መንፈሳዊ ኮሌጅ ችግር ድንገት የፈነዳ ሳይሆን እያመረቀዘ፤ ነገር ግን ሰሚ ያጣ ሆኖ በመቆየቱ የተነሳ ነው። ችግሮቹን አንድ ላይ ጨፍልቀን ብንመለከታቸው እንኳን ለመፍታት ያንን ያህል የተወሳሰቡና መፍትሄአቸው ከባዶች አልነበሩም። ዳሩ ግን ከባድ ያደረገው ርእይና ገቢራዊ እርምት መውሰድ የሚችሉ ሰዎች ስለታጣ ብቻ ነው። ይህንን ቀላል ነገር ለማስተካከል አዲሱ ፓትርያርክ አስቸኳይ  የማጣራት እርምጃ ተወስዶ ዝርዝሩ እንዲቀርብላቸው በማድረግ በዚያ ላይ የተንተራሰ አጭር መፍትኄ ለማስገኘት ትእዛዝ መስጠት ብቻ በቂያቸው ነበር።  ሳይጀምሩ የጨረሱ ያህል ቀላሉን ነገር አንድ ጊዜ በቪኦኤ መግለጫ ብቅ በማለት፤ አንድ ጊዜ ደግሞ በኮሚቴ ይታያል እያሉ በማንከባለል እነሆ ምንም የተጨበጠ ነገር ሳይታይ ወር አለፈው፤ በዚህ መልኩ ወራትም ይከተሉት ይሆናል። አሁን ደግሞ ተማሪ ማባረር እፎይ የሚያስብል እርምጃ ተደርጎ መወሰዱን እየሰማን ነው።
ተማሪዎቹ ወጪ ጨምሩልን፤ አካዳሚያዊ ነጻነት ይሰጠን፤ ሰላማዊ ሰልፍ ይፈቀድልን፤ በዲሞክራሲያዊ መብታችን እንጩህ አላሉም። በሚሰጠን ወጪ በአግባቡ እንድንመገብ ይደረግልን፤ የአስተዳደር ኃላፊዎቹ ሙሰኞች ስለሆኑ ይነሱልን፤ ብቁ መምህራን ይመደቡልን፤ ንጽህናችን እንዲጠበቅ የተቻለው ይደረግልን የሚሉ ጥያቄዎችን ነበር ያነሱት። እነዚህን ችግሮች አጣርቶ የመፍትሄ እርምጃ ለመውሰድ አንድ ወር ይፈጃል? ግቡ አትግቡ፤ ብሉ አትብሉ፤ የሚልስ ማስታወቂያ እስከመለቅለቅ ያስደርሳል? ፓትርያርኩስ ይህንን ቀላሉን ነገር ማስተካከል ካልቻሉ በጾሙ ሱባዔ ምክንያት አቤቱታ አቅራቢ ሁሉ በያለበት ክትት ብሎ የተቀመጠው፤ ወርኀ ጾሙ ሲያበቃ ከያለበት ሲወጣ እንዴት አድርገው ሊያስተናግዱት ይሆን? ምናልባት በወርኀ ጾሙ ያላዩትን የአቤቱታ ጋጋታ ጾሙ ሲፈታ እንዳይመጣባቸው የጾሙን ጊዜ ያስረዝሙት እንደሆነ እንጃ!
የቅድስት ሥላሴ ኮሌጅ ተማሪዎች አቤቱታ ለምላሽ የዘገየው  ከሌሎች ጉዳዮች ጋር አያይዘውት እንደሆነ በባለሥልጣኖቹ ዘንድ እሳቤ አለ። በአንድ በኩል በአባ ጢሞቴዎስና አቡነ ሳሙኤል መካከል የተከሰተው የአስመራጭነትና የተመራጭነት ሽኩቻ እንደተዳፈነ ነው። መፍትሄውም ቅርብ አይመስልም። የተማሪዎቹን ጥያቄ ወደዚያ በመወርወር አባ ጢሞቴዎስ ራሳቸውን ከጥያቄው ለማውጣት የፓትርያርኩን ውለታ መላሽነት በመጠቀም ባሉበት ቦታ እንደሐቀኛ ሰው መቀጠል ይፈልጋሉ። በሌላ መልኩም ማኅበረ ቅዱሳን ከነጀሌዎቹ በተማሪዎቹ ጥያቄ ሽፋን ቅዱስ ፓትርያርኩ የጸረ ተሐድሶ ኑፋቄዎችን የሚቃወሙና ተስፋችን የሆኑ አባት ናቸው በማለት በሆዱ የሌለውን ፍቅር እየሰጠ በትር እንዲያርፍባቸው የተዘጋጁ ሰዎች ላይ ትልቅ ዱላ ይዟል። በአንድ ወገን ደግሞ እንደእናታቸው ጡት የሚጠቡትን ጥቅም እንዳያጡ የሚራወጡ ወሮበሎች የሚከላከልልላቸውን ምክንያት እየያዙ በዚያ ስር መደበቅ ይፈልጋሉ። እንግዲህ ትንሹ የተማሪዎች ጥያቄ የየራሱን ጥቅም ለማስከበር በሚፈልጉ ክፍሎች ምላሽ እንደሰማይ ርቆት ይገኛል። ወደፊትም ጠብ የሚል ነገር የለውም። ሁሉም አመራሮች ሳይጀምሩ የጨረሱ ርእይ አልባዎች ናቸውና መፍትኄው ቅርብ አይደለም። ሳሙና ይገዛልን፤ ንጽሕናው በተጠበቀ ሽንት ቤት እንጠቀም፤ የምግብ ወጪው በአግባቡ ይታይልን፤ መምህራን ይስተካከሉልን  ማለት ይህንን ያህል ዙሪያ ጥምጥም የሚያስኬድ አልነበረም። «አፍህ የት ነው ሲሉት፤ በጆሮዬ አልፎ» እንዳለው ጠማማ ሰው  የቅርቡን ትቶ ነገሩን ማወሳሰብ አግባብ አልነበረም።  ይሁን እንጂ የተወሳሰበውን ለመፍታት አሁንም አልረፈደም እንላለን። በዚህ ላይ የፓትርያርኩ እርምጃ አወሳሰድ ወሳኝነት አለው። በአጭር ጊዜ ጉዳዩን አጣርቶ መፍትኄ መስጠቱ ከባድ አይደለም። ከዚህ በፊትም «ፓትርያርኩ ከፊታቸው ብዙ ሥራ ይጠብቃቸዋል» ብለናል። ወሮበላውን፤ ሥልጣን ናፋቂውን፤ አስመሳዩን፤ አለቅላቂውንና የቀሚሱን ጭራ የሚቆላውን ሁሉ መልኩን አይተው ካዳመጡት አንድም እርምጃ ወደፊት መሄድ አይችሉም እንላለን።
የመጨረሻው መጀመሪያ እንዳይሆን መጠንቀቅ ይጠቅማል።

Sunday, April 7, 2013

እስልምና በኢትዮጵያ ታሪክ (ክፍል አምስት)



 የጽሁፉ ባለቤቶች (ለእስልምና መልስ አዘጋጅዎች ነው)
አንደኛው፡
የጥንቱ የመጨቆንና የማንቋሸሽ መንገድ እንደገና ተጀመረ፣ እነዚህ መንገዶች ከጣሊያን ወረራ ጥቂት ቀደም ብሎ በተከሰተው ምስጢራዊው የልጅ ኢያሱ ሞት አበቁ፡፡
ሁለተኛው፡
ሙሉ ለሙሉ አዲስ ወደ ሆነ አቀራረብ በድንገት ቀልበስ ማለት ነበር፡፡ ስለዚህም በ1935 በመጀመሪያዎቹ አካባቢ ንጉሱ ኃይለስላሴ እራሱን የተለያየ ማህበረ ሰብ አካላት መሪ አድርጎ ማቅረብ ጀመረ፡፡ እርሱም በተለያዩ ቦታዎች ላይ በታላቋ ኢትዮጵያ ውስጥ የሃይማኖት እኩልነት እንደሚኖር ንግግር አደረገ፡፡ አያይዞም በግንቦት 22 1935 ለሐረር የማህረሰብ መሪዎች ንግግርን አደረገ፡፡ የንጉስ ኃይለስላሴም ዋና መልእክት የነበረው ሁሉንም ሃይማኖቶች፣ ሁሉንም ጎሳዎች፣ በአዲሲቱ የኢትዮጵያ ሞዴል ማለትም “ክርስትያን ባልሆነው ነገር ግን ከልዩ ልዩ አካል በተውጣጣው የኢትዮጵያ ሞዴል” ውስጥ ለማካተት መሞከር ነበር፡፡ እርሱም የሁሉም ሃይማኖት እኩልነት ያለበት ህገ መንግስትን እንደሚያወጣ ቃል ኪዳንን ገባ፡፡ ሙስሊሞችን የማባበሉ የእርሱ አዲሱ ጥረት ያካተተው በአዲስ አበባ ውስጥ የአረብ ቋንቋ ጆርናል እንዲታተም እና በሚኒልክ ትምህርት ቤት ውስጥ አስተማሪ በነበረው ግብፃዊ አማካኝነት እንዲዘጋጅ የተደረገው እርምጃ ነበረበት፡፡ በመጨረሻም ቀደም ሲል በአፄ ሚኒሊክ በ1904 ቃል የተገባበትን የታላቁ መስጊድን ግንባታ ፈቀደ፡፡ በዚህም መሰረት እና በመሐመድ አሊ ኩባንያ ተፅዕኖ መሰረት የአረብ-እስላማዊ የንግድ ማዕከል በአዲስ አበባ መርካቶ ኢትዮጵያን በመደገፍ የድጋፍ መግለጫን አወጣ፡፡ በግንቦት 30 1935 በመሐመድ አል ሳዲቅ “የአገሪቱ የሙስሊም ኮሙኒቲ መሪ” በነበረው የተሰጠውን መግለጫ ብርሃንና ሰላም ማተሚያ ቤት በጋዜጣው ላይ አውጥቶታል፡፡
ሦስተኛው፡
በኃይለስላሴ ተደርጎ የነበረው ሦስተኛው እርምጃ በአረብ አገሮች ውስጥ እርዳታን መፈለግ ነበር፡፡ በ1935 ውስጥ ወደ ግብፅ፣ ሊቢያና አረቢያ መልእክተኞችን ላከ፡፡ የእርሱም ዓላማ የወታደርና ሌላም ዓይነት የቁሳቁስ እርዳታን ለመጠየቅ አልነበረም፡፡ እርሱ ፈልጎ የነበረው ለእርሱ የኢትዮጵያ አዲስ ሞዴል ማለትም የሐበሻ ሕዝቦች መንግስት የስምምነት (የተቀባይነት) ምልክት እንዲሁም ከሙሶሊኒ ጋር ለሚያደርገው ትግል የሙስሊም ሕዝቦችን ድጋፍ ለማግኘት ነበር፡፡ እርሱም የተደባለቀ ውጤት ነበረው፡፡ በሊቢያ የነበረው ሚሽን ያልተሳካ ነበር ምክንያቱም የሳኑሲ የፀረ ጣሊያን እንቅስቃሴ ተደምስሶ ነበርና፡፡ በጣም ጠቃሚው ደግሞ የግብፅ ሕዝብ ነበረ፡፡ በእርግጥ ግብፃውያን በሙሶሊኒ በኩል ሊከፈት ስላለው ጦርነት ያን ጊዜ አስታዋሽ አያስፈልጋቸውም ነበር፡፡ በ1935 የኢትዮጵያና የእርሷ እጣ ፈንታ፣ በግብፅ፣ እንዲሁም በሶርያ በኢራቅና በፍልስጥዔም ውስጥ የሕዝብን አመለካከት በመካፋፈል ዋና ጉዳይና አጀንዳ ነበር፡፡
በአጠቃላይ የመካከለኛው ምስራቅ የፓን አረብ አገሮች አገር ወዳድነት እንዲሁም የእስልምና በፖለቲካው መድረክ ውስጥ መነቃቃት፤ “የኢትዮጵያ ጥያቄ” እንዲሁም ከእርሱ ጋር አብሮ ያለው ያልጠራ አመለካከት ከዚህ እንቅስቃሴ ማዕከል ውስጥ እና የማንነት ትርጉም ውስጥ ገብቶ፤ የፖለቲካ መረጋጋት በሌለበት ሰዓት እንደገና ሊተረጎም ነበር፡፡ እጅግ ብዙ የሚሆኑት ግብፃውያን ብሪቴንን ከሚያዳክም ማንኛውም ነገር ጋር ተባብረው ነበር፡፡ ብዙዎች ሌሎች ደግሞ ሙሶሊንን በመደገፍ ዝግጁዎች ሆነው በክርስትያን ኢትዮጵያ ላይ መጥፎውን ሁሉ ይመኙ ነበር፡፡ መጽሐፎችና ጽሑፎች የኢትዮጵያን ወንጀል በመግለፅ ተጻፉና በጊዜው የነበረውን የንጉሱን የኃይለስላሴ የመጨረሻ ደቂቃ ንቃት ላይ ማላገጣቸውን ቀጠሉ፡፡ ነገር ግን ኢትዮጵያን ይደግፉ የነበሩትም ቀላል ቁጥር አልነበራቸውም በተለይም ሳይጠቀስ የማይቀረው እና የአገሪቱን ጠቃሚ እገዛ ያመጣው በግብፅ ውስጥ “ኢትጵያን የሚመክት ኮሚቴ” መቋቋሙና መንቀሳቀሱ ነበር፣ እርሱም ሊበራሎችና አክራሪ ያልሆኑ የካይሮ ሙስሊሞች አንድነት ድርጅት ነበር፡፡ 

Wednesday, April 3, 2013

እስልምና በኢትዮጵያ ታሪክ (ክፍል አራት)


   የጽሁፉ ባለቤቶች፤ (ለእስልምና መልስ አዘጋጅዎች ነው)

የሙሶሊኒ ግመሎች

በታዋቂው የአፍሪካ ቀንድ የታሪክ ተመራማሪ ፕሮፌሰር ኤሪሊች ሃጋይ በ2007 ከተጻፈውና Saudi Arabia & Ethiopia [ISLAM, CHRISTIANITY & POLITICS ENTWIND] ከተሰኘው መጽሐፍ ምዕራፍ አንድ ላይ የተቀናበረ ታሪካዊ ጽሑፍ፡፡
የክርስትያን ኢትዮጵያ መንግስት በቀዳማዊ ኃይለስላሴ ጊዜ ከጣሊያን ወረራ በፊት በሰኔ 1934 ከሳውዲው ኢማም ያህያ ጋር የድሮውን ነገር ግን በጣም ጥሩ ያልነበረውን ግንኙነታዊ ድልድይ ለመመስረት ጥረት አድርገው እንደነበር ታሪኩ ይገልጣል፡፡ በአፍሪካ ቀንድ ላይ ያሉትን እስላማዊ ማህበረ ሰቦችን ያገናኘው ቀይ ባህር ከክርስትያን ኢትዮጵያ መንግስት ጋር ብዙ ግንኙነትን ለማሰራት ባለማስቻሉ፡፡ በኢትዮጵያ ነገስታትና በተለያዩ የአረብ አገር መሪዎች መካከል የነበረው የታሪካዊ ግንኙነት ታሪካዊ ዘገባ የሚመስለው ጥቂት ነበረ በማለት የታሪክ ተመራማሪው ያስረዳል፡፡ የዚህ ሰንካላ ግንኙነት እና ወዳጅነት ስምምነት መጥፋትም ዋናው ምክንያት የኢትዮጵያ መንግስት ሃይማኖት ነው፡፡
ለዚህ የወዳጅነት አለመኖር ችግር በተመለከተ የሚገኘው ታዋቂ ታሪክ በአስራ ሰባተኛው መቶ ክፍለ ዘመን አጋማሽ ላይ በንጉስ ፋሲለደስ የተሞከረው ሙከራ እንደነበረ ጸሐፊው ታሪካዊውን ማስረጃ ያቀርባል፡፡ ንጉሱ ከየመኑ ኢማም አል-ሙታዋኪ አላ አል-አላህ ጋር (በመልእክተኞቻቸው አማካኝነት) ውይይት አድርገው ነበር፡፡ ውይይቱም ያጠናከረው ነገር በኢትዮጵያና ከቀይ ባህር ማዶ ባሉት አጎራባች አገሮች መካከል ጥልቅ የሆነ መሰረታዊ ችግር የመኖሩን እውነታ ብቻ ነበር፡፡ የየመኑ ኢማም የኢትዮጵያ መንግስት ያቀረበውን የንግድና የፖለቲካ ትብብር ጥያቄ አልቀበልም ብሎ ነበር፡፡ ምክንያቱ ምን ነበር? የየመኑ ኢማም ከኢትዮጵያ መንግስት የጠየቀው ጥያቄ ነበር፣ ጥያቄውም የሃይማኖት ለውጥ ነበር፣ ፕሮፌሰር ኤርሊች ማስረጃውን ጠቅሶ እንደሚከተለው እንደነበር አስቀምጦታል፡ ገዢውም ያለው “የኢትዮጵያው ንጉስ” ማለትም ፋሲለደስ “በቅድሚያ የነጃሺን ፈለግ መከተል አለበት” ነበር፡፡ በመሆኑም የወዳጅነት ስምምነቱ እንዲኖር ንጉሱ በቅድሚያ ሃይማኖቱን “ወደ እስልምና መለወጥ አለበት” የሚል ሰበብ ነበር፡፡ እንደዚህ ዓይነቱ መሰረታዊ ችግር ነው ጥልቅ የሆነ ዘላቂ ችግር ከውጭ ብቻ ሳይሆን ከውስጥም አገሪቱን የከበባት መሆኑን የሚያሳየው፡፡

በ1930ዎቹም ውስጥ በቀዳማዊ ኃይለስላሴ ለሳውዲው ንጉስ ለኢብን ሳውድ የቀረበው ጥያቄም በጣም የማይሆን እድል አጋጥሞት ነበር፡፡ በእርግጥ በዚያን ጊዜ ኢትዮጵያ ጠንካራ የሆነች የክርስትያን አገር ሆና ነበር፡፡ ስለዚህም በዋሃቢያ እምነት ላይ የተመሰረተው የሳውዲ መንግስት የኢትዮጵያን መንግስት የእነተባባር ትያቄ ሊቀበለው አልቻለም ነበር፡፡

ነገር ግን የአፍሪካን ቀንድና አረቦችን ቀይ ባህር ያገናኛል የሚለው ፅንሰ ሐሳብ ለጣሊያን ቅኝ ገዢዎች በጣም ጠቃሚ የነበረ ስልት ነበር፡፡ ከ1890 ዓም ጀምሮ የራሳቸውን አካባቢያዊ ማህበረ ሰብ በኤርትራ ውስጥ መስርተው የነበሩት ጣሊያኖች ማህበረሰባቸውን በቀይ ባርህ ስም ላይ የተመሰረተና “ማሬ ኤሪትርየም” የሚል ስያሜ ሰጥተውት ነበር፡፡ ጣሊያኖቹ በሁለቱም የባህሩ አካባቢ አገሮች ላይ ተፅዕኖአቸውን ለማምጣት አልመው ነበር፡፡ ስለዚህም በሙሶሎኒ ስር ይህ ረቂቅ ሃሳብ በጣም ንቁ የሆነ ፖሊሲ ሆኖ ነበር፡፡ በ1926 ሙሶሊኒ የጣሊያንን ማህበረ ሰብ በዲክታተሪያል ቁጥጥር ስር ካደረገ በኋላ ያወጀው የመጀመሪያው ነገር “የናፖሊዮናዊ ዓመትን” ነበር፣ በዚህም የፋሽስቱ መንግስት እራሱን የሚያረጋግጠው በሜዲትሬኒያን ባህር እና በቀይ ባህር ላይ እንደነበር ይፋ ሆኗል፡፡ በመሆኑም በጣም ሃይለኛ የኤርትሪያ ገዢ የነበረው ጃኮቦ ጋስፓሪኒ ሁለት መልክ ያለውን ተግባሩን ጀመረ፡፡ በአንድ በኩል ጣሊያን በኢትዮጵያ ውስጥ የሚገባበትን ነገር ሲያጠብቅ በሌላ ጎኑ ደግሞ ከአረቢያኖች ጋር ትብብርን ለመመስረት ጥረትን አደረገ፡፡ 
በመስከረም 1926 ላይ ጋስፓሪኒ ከየመኑ ኢማም ያህያ ጋር የትብብር ስምምነትን ፈረመ ይህም ጣሊያኖች የመኖችን እንዲያስታጥቁ መንገድን ከፈተ፡፡